13 januari 2014:
Het leven van Maartje 't Hart:

Maartje 't Hart was mijn overgrootmoeder. Ze is geboren op 23 maart 1870 om half twee 's nachts, thuis in wijk 7 nummer 171 te Delft, zij was de dochter van Everhardus ´t Hart en Wilhelmina Maat.
1870 Was in Delft een belangrijk jaar. Aan de periode van relatieve economische stilstand komt dan een einde. Er is sprake van een snelle industrialisatie door vestiging van grote bedrijven, deels binnen maar ook al buiten de binnenstad. Ten noorden van de stad werd in 1870 de Gist- en Spiritusfabriek gesticht die tot een groot bedrijfscomplex zou uitgroeien.

Bij haar geboorte was er één kind Jacob, Er zouden na Maartje, nog negen kinderen volgen.Vier meisjes, die allen voor hun derde levensjaar overleden en vijf jongens. Dus groeide ze op in een gezin waar bina ieder jaar een kind geboren werd, maar waar ook bijna ieder jaar een kind overleed. Haar vader was cementwerker en in die tijd was het in een arbeidersmilieu niet gebruikelijk dat kinderen naar school gingen, zeker niet als dat meisjes waren. Haar jongste broertje Gerardus Cornelis werd geboren op 04 februari 1887, Maartje was toen 16 jaar oud.
Vanaf 1872 tot 1876 wonen ze in de wijk 2, Kruisstraat 182. In 1878 in wijk 3, Lakenraamslaan wijk 3, "Op de ontwerptekening voor het stratenplan van het Westerkwartier van C.J. de Bruyn Kops uit 1878, is de toenmalige Lakenraamslaan te zien, die later zou worden verbreed en omgedoopt tot Raamstraat. Daarlangs lagen buitenplaatsje met de namen Welgelegen, Zomerlust, Arends Vlugt en Vredenoord. Deze zijn allemaal verdwenen ten gevolge van stadsuitbreiding."
Van 1881 tot 1884 woont het gezin in de Westerstraat. Daarna in wijk 1, Crommelinstraat 88.Deze straat was in de Bijlenbuurt, dit was een in de volksmond gebruikte naam voor een niet meer bestaande buurt die rond 1970 vrijwel helemaal werd afgebroken. De Abtswoudseweg vormde de zuidgrens, de Engelsestraat de noordgrens, de oostkant door de Schie, met de machinefabriek Braat. en de westkant door de spoorlijn, hier werd in 1908 de nieuwe sigarenfabriek van Hillen gebouwd.
Ze trouwde, 17 jaar oud, op 7 september 1887 in Delft met Antonie Marinus (Toon) Zwarts, 22 jaar oud. Hij is geboren op 22 april 1865 in Schipluiden. Toon werkte als verver bij Scheepswerf B.de Groot te Delft.
Dit was één van de grotere scheepswerven van Delft en werd in de tweede helft van de negentiende eeuw opgericht. Rond 1900 werden daar ongeveer twaalf schepen per jaar vervaardigd, met behulp van circa zeventig werknemers.




Bij het huwelijk was Maartje zes maanden zwanger en op 13 december 1887 om 10.30 uur wordt haar eerste zoon Karel Zwarts geboren. Ze wonen dan in Wijk 1 op de Ham 3.
Er werden nog elf kinderen geboren, waarvan er één, een meisje nog voor het jaar overleed. Totaal bleven er drie jongens en acht meisjes waaronder mijn grootmoeder in leven.
Op 26 februari 1889 om 16.00 uur wordt Wilhelmina Zwarts geboren. Ze wonen dan in wijk 3 op de Buitenwatersloot 3. Dit meisje overlijdt op 17 november 1889 ze is dan 8 maanden oud. Het gezin woont dan in wijk 4 op het Oosteinde 144.
Op 4 december 1890 om 18.00 uur wordt Maria Wilhelmina (Marie) Zwarts geboren en dan wonen ze in de Westerstraat 44, hier blijven ze wonen tot ongeveer 1900. In deze tijd verandert Toon van beroep en wordt huisschilder. Op 13 mei 1892 word Wilhelmina (Mien) Zwarts geboren. Op 23 januari 1894 Antonie Marinus (Toon) Zwarts. Op 2 december 1895 Maartje Zwarts en op 19 december 1897 Everdina (Dien) Zwarts, mijn grootmoeder.
Als op 29 maart 1900 Sara Zwarts geboren wordt, wonen ze op de Tuinstraat 21 hier wonen ze tot ongeveer 1904. Waar op 24 januari Adriana Zwarts geboren wordt. En op 7 december 1903 Everardus (Eef) Zwarts.
Bij de geboorte van Alida Catharina Cornelia (Aal) Zwarts op 19 november 1904 woont het gezin op de Da Costastraat 75 en bij de geboorte van Cornelia (Cor) Zwarts op 29 juni 1906 in de Pootstraat 25. 24 december 1913 verhuizen ze naar de Rotterdamseweg 10 te Delft. Ze wonen hier tot 21 april 1915.

Het gaat in deze periode niet zo goed met het gezin. En ze verhuizen naar Den Haag, met aanvankelijk acht kinderen. Mien is op 24 april 1914 al naar Den Haag verhuist om daar op 15 juli 1914 te trouwen met Nicolaas Waagenaar. Marie vertrekt naar Amsterdam en Maartje blijft in Delft. Mijn grootmoeder Dien trekt een jaar na het huwelijk van Maartje op 27 oktober 1916 in bij haar zus. Het huwelijk van Maartje en Toon heeft zijn beste tijd gehad, vanaf december 1915 leven ze gescheiden Toon zwerft van huis naar huis en woont vaak in bij één van zijn kinderen. Maartje verhuist met de kinderen eerst naar Leiden, daarna weer terug naar Den Haag en vervolgens naar Rotterdam tot dat op 11 november 1919 de echtscheiding wordt uitgesproken. "Maar hoe was dat een echtscheiding, haar jongste kind was pas 13 jaar oud. Met de kinderwetten van 1901 nam de overheid het recht in te grijpen in het gezinsleven. De kinderwetten gaven de overheid de bevoegdheid ouders uit de ouderlijke macht te ontzetten en de kinderen uit huis of onder voogdij te plaatsen. De kinderwetten versterkten ook de juridische positie van de vrouw: zij kreeg medezeggenschap over de kinderen. En als de vader uit de ouderlijke macht werd gezet, kon zij de voogdij krijgen. De wet op arbeidsovereenkomst (1907) bepaalde dat vrouwen konden beschikken over hun zelf verdiende geld. De wettelijke en politieke gelijkstelling van de vrouw was echter nog beperkt. Nog steeds was de gehuwde vrouw voor de wet handelingsonbekwaam. Vrouwen moesten, tijd en energie hebben om zich aan hun gezin te wijden en gezonde kinderen te baren. Dat waren anno 1919 volgends de algemene opvatting de taken van de vrouw."

Maartje gaat met vier kinderen. op de Voorstraat 53 wonen en runt daar een café. Eén voor één vertrekken de kinderen, in 1920 Aal en Cor, in 1921 Sara en in 1922 Eef. Maar in 1923 komen Aal en Cor weer terug. Aal is dan zes maanden zwanger en op 28 juli 1923 wordt Maarten geboren. Op 13 februari 1925 trouwt Aal alsnog en vertrekt samen met haar zoontje. Op 27 februari 1926 Verhuizen Maartje en Cor naar de Molssteeg 7 te Delft, alwaar Maartje een snoepwinkeltje begint. Op 20 augustus 1926 trouwt Cor en vertrekt. Maar het huwelijk van Aal was waarschijnlijk niet zo gelukkig, want op 16 oktober 1926 komt Maartje's kleinzoon Maarten weer bij haar wonen, om pas op 7 juli 1933 weer te vertrekken, om bij zijn moeder en haar tweede echtgenoot Julius Hoftijzer in Rotterdam te gaan wonen. Op 24 juni 1934 overlijd Sara op 34 jarige leeftijd in Den Haag, haar dan éénjarige zoon Cornelis de Leijster, wordt opgenomen in het gezin van haar zuster Maartje van Maanen-Zwarts om op 10 september 1935 weer naar DEn Haag te vertrekken.
Maartje 't Hart is overleden op 29 oktober 1939 in Delft, 69 jaar oud.

Foto, de zusjes Zwarts rond 1935.